کاوش موضوع حقوق طبیعی
صفحه اصلی
حقوق طبیعی
در نظر برخی از فیلسوفان، حق به دو نوعِ حقوق طبیعی و حقوق قانونی تقسیم میشود:
حقوق طبیعی آنهایی هستند که به قوانین یا آداب و رسوم خاصی از یک فرهنگ یا حکومت وابسته نیستند و بنابراین جهانشمول و غیرقابل انکارند و با قوانین انسانی، لغو یا محدود نمیشوند. قانون طبیعی منتج از حقوق طبیعی است.
حقوق قانونی آنهایی هستند که به وسیله یک نظام حقوقی به فرد اعطا شدهاند (که میتوانند توسط قوانین انسانی اصلاح، لغو و یا محدود شوند)؛ بدون آن که مشروط به توافق دیگران، وجود نهادهای سیاسی و قضائی یا قوانین و سنتها باشد. بنابراین، حقوق طبیعی به هر انسان -در هر زمان و هر مکانی- تعلق میگیرد. مفهوم قانون مثبت به مفهوم حقوق قانونی ربط دارد.
قانون طبیعی ابتدا در فلسفه یونان باستان ظاهر شد و سیسرون، فیلسوف رومی نیز بدان اشاره کرد. در کتب عهدین (قدیم و جدید) نیز بدان اشاراتی شدهاست. بعد از آن، در قرون وسطی، فیلسوفان کاتولیکی چون آلبرت کبیر، شاگرد او توماس آکویناس و یا ژان شرلیه در کتابش با نام «De Vita Spirituali Animae» این مفهوم را بسط دادند. در عصر روشنگری، مفهوم قوانین طبیعی، برای مبارزه با حق الهی پادشاهان و به عنوان توجیهی جایگزین، برای ایجاد یک قرارداد اجتماعی، قانون مثبت، حکومت و به این ترتیب، حقوق قانونی در شکل جمهوریخواهی کلاسیک آن به کار گرفته شد.
برخی، از مفهوم حقوق طبیعی برای نامشروع جلوهدادن این نهادها سود بردهاند تا مشروعیتِ این نهادها را به چالش بکشند.
ایده حقوق بشر منتج از حقوق طبیعی است. بسیاری که حقوق بشر و حقوق طبیعی را یکی میدانند، حقوق بشر را مستقل از قانون طبیعی و الهیات مسیحی دانستهاند. الغای حقوق طبیعی، در زمره اختیارات حکومتها یا نهادهای بینالمللی نیست. بیانیه جهانی حقوق بشر سازمان ملل متحد در سال ۱۹۴۸ یک ابزار قانونی مهم است که مفهوم حقوق طبیعی را در قانون بینالمللی نرم تثبیت میکند. بهطور سنتی، حقوق طبیعی را منحصراً حقوق منفی محسوب کردهاند، در حالی که حقوق بشر دارای حقوق مثبت هم هست. حتی در مفهوم حقوق طبیعیِ حقوق بشر، این دو اصطلاح ممکن است مترادف نباشند.
مفهوم حقوق طبیعی به دلیل ریشههای مذهبی و ناپیوستگی ادراکی به صورت جهانی پذیرفته نشدهاست. برخی فیلسوفان وجود حقوق طبیعی را انکار میکنند و تنها حقوق قانونی را به رسمیت میشناسند مانند جرمی بنتام که میگفت حقوق طبیعی، «خزعبل» است.
این قضیه که حیوانات حقوق طبیعی دارند، مورد توجه و علاقهمندی فلاسفه و محققان حقوقی قرن بیست و بیست و یکم قرار گرفت.... بیشتر در ویکی پدیا